Μικρόβια και Ψυχώσεις

Από τις αρχές του εικοστού αιώνα είχαν συσχετισθεί για πρώτη φορά ψυχικές διαταραχές με μικροβιακές λοιμώξεις.  Συγκεκριμένα είχε διαπιστωθεί ότι η προχωρημένη σύφιλη, δηλαδή το μικρόβιο της ωχράς σπειροχαίτης μπορούσε να προκαλέσει διάφορες ψυχικές διαταραχές που είχαν πολλά κοινά με τη σχιζοφρένεια, όπως διαταραχή της συνείδησης, ψευδαισθήσεις κλπ. Μερικά χρόνια αργότερα διαπιστώθηκε ότι και ιοί όπως ο ιός της γρίπης μπορούσε να προκαλέσει ψυχιατρικές διαταραχές (ληθαργική εγκεφαλίτιδα).

Από εκείνες τις εποχές μέχρι σήμερα η σχέση των λοιμώξεων με τις ψυχικές παθήσεις είχε περάσει σε δεύτερη μοίρα. Τελευταία όμως αρκετές επιστημονικές παρατηρήσεις ξαναφέρνουν τη σχέση αυτή στην επικαιρότητα. Βρέθηκε, ότι πολλοί νευροπαθογόνοι παράγοντες όπως μικρόβια, βακτήρια και ιοί, που μπορεί να “κοιμούνται” για πολλά χρόνια στον εγκέφαλο, κάποια στιγμή είναι πιθανό να προκαλέσουν ψυχικές διαταραχές ¹.

Τα μικρογλοιακά κύτταρα

Όσο περισσότερο γνωρίζουμε το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου τόσο διαπιστώνουμε ότι αυτό, ειδικά στον εγκέφαλο, χρησιμοποιεί κύτταρα και μηχανισμούς που δεν υπάρχουν στο υπόλοιπο σώμα. Ένα τέτοιο είδος κυττάρων είναι τα μικρογλοιακά κύτταρα. Ενεργοποίηση² των μικρογλοιακών αυτών κυττάρων έχει παρατηρηθεί σε ψυχιατρικά νοσήματα όπως στη σχιζοφρένεια, τη διπολική διαταραχή και τον αυτισμό.

Το γεγονός ότι η ενεργοποίηση αυτή μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες δηλαδή μικρόβια, ιούς, μύκητες κλπ έχοντας το ίδιο αποτέλεσμα είναι αντίθετη με τη βασική ιατρική αντίληψη ότι ο κάθε διαφορετικός παράγοντας (διαφορετικό μικρόβιο). Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη που είναι γνωστή ως “Η θεωρία του Koch”, διαφορετική  πάθηση προκαλεί πχ. ο ιός της ηπατίτιδας και διαφορετική πάθηση το μικρόβιο της φυματίωσης. Παρατηρούμε οτι η θεωρία αυτή δεν ισχύει στον εγκέφαλο όπου οι διαφορετικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν την ίδια ψυχική διαταραχή³.

Ο άξονας “έντερο-εγκέφαλος”

Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ο εγκέφαλος δεν είναι και δεν πρέπει να θεωρείται ένα τελείως ανεξάρτητο όργανο αλλά ένα όργανο που έχει στενές αλληλεπιδράσεις με άλλα όργανα του σώματος. Ιδιαίτερα με το έντερο  διασυνδέεται με διάφορους τρόπους (networks, δίκτυα) τα οποία αποτελούν τον λεγόμενο “άξονα εντέρου-εγκεφάλου”. Το δεδομένο αυτό μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τον πιθανό ρόλο που μπορούν να παίζουν τα διάφορα μικρόβια και οι φλεγμονές στα ψυχικά νοσήματα.

Εδώ και καιρό έχει παρατηρηθεί ότι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχώσεις πολύ συχνά εμφανίζουν και γαστρεντερικά προβλήματα και αντίστροφα άτομα με γαστρεντερικά προβλήματα πολύ συχνά, πάσχουν ταυτόχρονα και από ψυχώσεις. Έχει διαπιστωθεί μάλιστα ότι το πόσο έντονες θα είναι οι ψυχικές διαταραχές που θα προκαλέσουν τα γαστρεντερικά προβλήματα  είναι κάτι που επηρεάζεται πολύ από γενετικούς παράγοντες. Βρέθηκε παραδείγματος χάριν ότι ο κίνδυνος να προκαλέσει ο ιός Epstein Barr σχιζοφρένεια εξαρτάται από το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού⁴.

Mικροβίωμα⁵, Προβιοτικά, Αντιβιοτικά

Μικροβίωμα (microbiome) του εντέρου ονομάζεται όλο το οικοσύστημα των μικροοργανισμών που ζουν στο έντερο του ανθρώπου. Αναπτύσσεται εκεί από τους πρώτους μήνες της ζωής του και καθορίζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως το μητρικό γάλα, οι μικροβιακοί παράγοντες στους οποίους εκτίθεται το νεογνό κλπ.

Το μικροβίωμα επηρεάζεται άμεσα από τα αντιβιοτικά. Παράλληλα, μεταβολές του μικροβιώματος παρατηρούμε σε άτομα που πάσχουν από ψυχώσεις όπως η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή ή ο αυτισμός. Το μικροβίωμα τέλος, μπορεί να επηρεάσει το πόσο αποτελεσματικό μπορεί να είναι ένα ψυχοφάρμακο σε κάποιον ασθενή.

Μια ενδιαφέρουσα ιδιότητα του μικροβιώματος είναι ότι μπορεί να τροποποιηθεί θεραπευτικά από παράγοντες που δεν είναι καθόλου τοξικοί. Οι παράγοντες αυτοί είναι τα προβιοτικά. Τα προ-βιοτικά είναι αποικίες μη παθογόνων μικροοργανισμών που μπορούν να εποικίσουν το γαστρεντερικό σωλήνα. Μια άλλη κατηγορία ουσιών που επηρεάζουν το μικροβίωμα του εντέρου, είναι τα πρε-βιοτικά. Αυτά είναι πολυσακχαρίτες που δεν απορροφώνται από το έντερο αλλά αποτελούν θρεπτικό υλικό για την ανάπτυξη διαφόρων στελεχών του μικροβιώματος. Υπάρχει μελέτη κατά την οποία προβιοτικό φάρμακο που χορηγήθηκε σε συνδυασμό με κλασσικά φάρμακα μείωσε τις υποτροπές ατόμων με διπολική διαταραχή (οξεία μανία)⁶.

Τα αντιβιοτικά είναι γνωστό ότι επηρεάζουν αρνητικά το μικροβίωμα του εντέρου και επομένως η συνετή χρήση των αντιβιοτικών και η επαναφορά στο φυσιολογικό του μικροβιώματος με τη χορήγηση προβιοτικών είναι απαραίτητη για την πρόληψη ορισμένων ψυχιατρικών νοσημάτων.

• 1. Severance EG, Xiao J, Jones-Brando L, et al.Toxoplasma gondii-A gastrointestinal pathogen associated with human brain diseases. Int Rev Neurobiol. 2016;131:143-163.
  2. Tay TL, Béchade C, D’Andrea I, et al. Microglia gone rogue: impacts on psychiatric disorders across the lifespan. Front Mol Neurosci. 2017;10:421.
  3. Khandaker GM, Cousins L, Deakin J, et al. Inflammation and immunity in schizophrenia: implications for pathophysiology and treatment. Lancet Psychiatry. 2015;2:258-270.
  4. Wang AW, Avramopoulos D, Lori A, et al. Genome-wide association study in two populations to determine genetic variants associated with Toxoplasma gondii infection and relationship to schizophrenia risk. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2019;8;92:133-147
  5. Ο όρος “μικροβίωμα” υποτίθεται ότι είναι γλωσσικό αντιδάνειο. Aποτελεί (κατά τη γνώμη μας άστοχη) μεταφορά στα ελληνικά του “δάνειου” αγγλικού όρου “microbiome”. Με τον όρο αυτόν νοείται όλο το οικοσύστημα των μικροοργανισμών που βρίσκεται σε ένα όργανο πχ. στο έντερο.
  6. Dickerson F, Adamos M, Katsafanas E, et al. Adjunctive probiotic microorganisms to prevent rehospitalization in patients with acute mania: a randomized controlled trial. Bipolar Disord. 2018;20:614-621
   

   

   

   

Τελευταία Ενημέρωση December 23rd, 2019 στις 11:20 am