Μέρος Β: Κοινωνική Δυσλειτουργία – Πώς μετριέται;

Το τελευταίο διάστημα έχουν αναπτυχθεί αντικειμενικοί, ποσοτικοποιημένοι τρόποι μέτρησης κάποιων παραμέτρων της κοινωνικής αντιληψης, που δεν υπήρχαν πιό πριν. Παραδείγματος χάριν καταγράφοντας τις κινήσεις του ματιού μπορούμε να μετρήσουμε και να καταγράψουμε τις σακκαδικές κινήσεις και την κίνηση του βλέμματος. Μπορουμε επίσης να μετρήσουμε και να καταγράψουμε την ελεύθερη κίνηση του βλέμματος καθώς επεξεργάζεται το πρόσωπο του άλλου.

Η μελέτη του Bertch^*
Ένα ωραίο παράδειγμα συμπερασμάτων που μπορούμε να βγάλουμε από την ανάλυση των κινήσεων του βλέμματος μας περιλαμβάνεται στη μελέτη του Bertch. Σ’ αυτή τη μελέτη ζητήθηκε από τα άτομα που λάμβαναν μέρος, να προσδιορίσουν την συναισθηματική κατάσταση των προσώπων που τους έδειχναν σε μια οθόνη. Τα πρόσωπα εμφανίζονταν στην οθόνη για λιγότερο από το 1/5 του δευτερολέπτου και αμέσως μετά το άτομο που συμμετείχε στη μελέτη έπρεπε να περιγράψει τη συναισθηματική κατάσταση του προσώπου που είχε δει. Παρατηρήθηκε ότι κάθε φορά που εμφανιζόταν μία μορφή στην οθόνη, το άτομο προσήλωνε το βλέμμα του στην περιοχή των ματιών της. Αυτό γινόταν αυτόματα σε  όλους που εξετάσθηκαν και φαίνεται η εστίαση της προσοχής στην περιοχή των ματιών έχει σημαντική προσαρμοστική σημασία για το άτομο.

Πράγματι, άν για παράδειγμα δούμε ένα πρόσωπο συνοφρυομένο -πράγμα που σημαίνει θυμό ή ενδεχόμενο κίνδυνο- ενεργοποιείται στον εγκέφαλό μας το σύστημα “μάχης / αποφυγής” το οποίο μας προφυλάσσει από επικίνδυνες καταστάσεις.

Σε άλλες μελέτες είχαμε καταγραφή του βλέμματος του παρατηρητή καθώς αυτός διερευνούσε πρόσωπα ή τοπία χωρίς χρονικό περιορισμό και μελετήθηκαν τα σημεία στα οποία εστίαζε περισσότερο την προσοχή του σε ένα πρόσωπο ή ένα τοπίο.

Με τίς τεχνολογίες αυτές που δεν τις είχαμε μέχρι πρόσφατα, μπορούμε σήμερα να δούμε, σε καταστάσεις όπως ο αυτισμός  και η σχιζοφρένεια τον τρόπο με τον οποίο διερευνά ο ασθενής το πρόσωπο του άλλου και να συγκρίνουμε αυτόν τον τρόπο με τον τρόπο που το διερευνά ένας υγιής παρατηρητής.

Το χαρακτηριστικό αυτό το περιγράφαμε και πριν σε μία ψυχιατρική συνέντευξη αλλά τελείως εμπειρικά και χωρίς ποσοτική ακρίβεια. Σήμερα, που διαθέτουμε τις συσκευές καταγραφής βλέμματος μπορούμε να ποσοτικοποιήσουμε αυτές παρατηρήσεις.

Προηγούμενο: Μέρος α΄, κοινωνική αντίληψη

Στο επόμενο: Μέρος γ’, τί είναι η “Σημασιοδότηση” (Mentalizing)

Bertsch K, Gamer M, Schmidt B. Oxytocin and reduction of social threat hypersensitivity in women with borderline personality disorder. Am J Psychiatry. 2013;170:1169-1177.

^*Η διασκευή και η μετάφραση είναι δική μου. Όπου δεν είμαι βέβαιος για την ακριβή απόδοση των όρων, βάζω μέσα σε παρενθέσεις την αγγλική ορολογία. ΜΚ.